موم
موم از حدود یازدهمین روز تا هنگامى که زنبورها براى جمع‌آورى شهد به پرواز در مى‌آیند. به وسیلۀ کارگران هنگامى که آنها تغذیۀ لاروها را متوقف مى‌سازند، تولید مى‌شود.
غدد مومى که در بین حلقه‌هاى شکمى قرار گرفته‌اند، با تبدیل شیمیایى شهد، موم ترشح مى‌کنند. موم به صورت پولک‌هایى ترشح شده و سخت مى‌شود و زنبور با گیره‌هاى پاهاى عقبى خود، آن را جدا مى‌سازد. به دنبال آن، زنبور، موم را با آرواره‌هایش قبل از استفاده مالش داده و نرم مى‌کند.
زنبورها موم را براى ساختن اتاقک‌هاى داخل کندو بکار مى‌برند. ساختن شبکه‌ها یک کار اجتماعى بزرگ است که به عنوان سمبلى از همکارى و مکمل بودن زنبورها براى یکدیگر محسوب مى‌شود. زنبورها که با پاهایشان به یکدیگر مى‌چسبند، جمع خاصى را تشکیل مى‌دهند و با مهارت عجیبى در تاریکى کندو حفره‌هاى شش ضلعى مى‌سازند که به صورت جالبى منظم هستند.
شکل هندسى شش ضلعى به ایشان امکان مى‌دهد تا حداکثر تعداد سلول‌ها را ضمن حداکثر صرفه جویى در مصرف موم، بسازند.
کار بیش از 100 کارگر براى ساخت یک سلول لازم است. به همین دلیل، هر زنبور امکانات خود را در اختیار این فعالیت مشترک مى‌گذارد. و به این ترتیب، در 1 دسى‌مترمربع، حدوداً 850 حفره ساخته مى‌شود.
زنبورها 4 نوع حفره مى‌سازند:
حفره‌هاى شاهانه که بزرگتر از بقیه بوده و به شکل انگشت هستند و از سمت پایین باز مى‌شوند.
سلول‌هاى کارگران که کوچکترین نوع هستند.
سلول‌هاى نر که کمى بزرگتر از سلول کارگران است.
سلول ذخیرۀ عسل و گردۀ گل که زنبورها این مواد را در آنها ذخیره مى‌کنند.
استفاده از موم
موم خالص به ندرت یافت مى‌شود. این موم، داراى 5 درصد گردۀ گل و برّه‌موم مى‌باشد و کاربردهاى متعددى دارد:
در دوران قدیم، از آن براى ساختن صفحاتى جهت نوشتن یا مومیایى کردن مردگان استفاده مى‌شده است.
اولین کاربرد هنرى موم، ساختن رنگ نقاشى با اضافه کردن اسانس تربانتین به آن بوده است. موم، ماده‌اى غیر قابل جایگزینى براى نگهدارى مبل‌ها و پارکت‌ها مى‌باشد. برخلاف چیزى که رسانه‌هاى گروهى تبلیغ مى‌کنند تا بقبولانند تا از مواد مصنوعى که غالباً به صورت اسپرى هستند استفاده کنید، موم یک مادۀ طبیعى و زنده است و تنها از چوب حفاظت نمى‌کند، بلکه بوى معطر آن فضا را تصفیه کرده و حشرات را نیز دور مى‌سازند، از موم، شمع هم ساخته مى‌شود. شمعى که داراى عطرهاى لطیفى است و در اتاق بوى جالبى را مى‌پراکند. متأسفانه امروزه این شمع‌ها را به فراموشى سپرده‌ایم.
موم همچنین براى مهر زدن بر پاکت نامه‌ها نیز مورد استفاده قرار مى‌گرفت که این کار هم فراموش شده است.
موم در ساخت لوازم آرایشى نیز بکار مى‌رود و مثلاً در ساختن مواد از بین برندۀ مو کاربرد دارد. در زمینه‌هاى آرایشى دیگر، فرآورده‌هاى مصنوعى در دوران ما جایگزین موم شده‌اند.
